Historie
Nauerna is het enige plaatsje in het buitengebied van Zaanstad dat ontstond langs de zeedijken. Het ontstond bij een sluis tussen het IJ en het Twiske, later vergraven tot de Nauernasche Vaart. Aangenomen mag worden dat zich aan het begin van de 13e eeuw voor het eerst bewoners langs de IJdijk hebben gevestigd.
De eerste huizen stonden iets westelijker dan de huidige kern van Nauerna, namelijk ter hoogte van de Bloksloot en het Coppensluisje. Men zal zich, op de grens van zout en zoet (brak) water, aanvankelijk vooral hebben bezig gehouden met visserij. Later kwamen een aantal molens in het dorp – in de glorietijd bezat het gebied van Nauerna zeven molens.
De naam Nauerna komt uit het Middelnederlandse nauwerna, een variant van nergen(t)na, dat wil zeggen ‘op geen stukken na’ of ‘bij lange na niet’, wat kan duiden op de afgelegenheid van de plaats. Vroeger werd Nauerna ook ‘de Stad’ genoemd. De buurtschap was nooit zelfstandig en behoorde altijd tot Assendelft (en deels Westzaan).
Demografie en woningaanbod
Nauerna telt ongeveer 159 inwoners verdeeld over ongeveer 50 woningen, waarvan 111 westelijk van de Nauernasche Vaart wonen. Het aantal inwoners is opvallend stabiel door de eeuwen heen: in 1927 waren er 150 inwoners en in 1846 vermeldde Abraham Jacob van der Aa het getal van 200. De geringe terugloop is een gevolg van een kleiner geworden aantal bewoners per huis, terwijl het aantal woningen gelijk bleef. De buurtschap Nauerna valt, ook voor de postadressen, grotendeels onder het dorp Assendelft en deels onder Westzaan. Nauerna heeft officiële blauwe plaatsnaamborden en heeft dus een ‘bebouwde kom’. Het is een zeer kleinschalige gemeenschap met karakteristieke bebouwing uit verschillende eeuwen.
Wat maakt Nauerna uniek?
Nauerna is altijd een klein dorp gebleven met een zeer agrarische en landelijke uitstraling en kleinschalige bebouwing. Het is het enige plaatsje in Zaanstad dat ontstond langs de zeedijken en heeft daardoor een unieke ligging en geschiedenis.
Het buurtschap ademt rust en authenticiteit en is praktisch verstoken van moderne voorzieningen, wat bijdraagt aan het historische karakter. Nauerna staat bekend om zijn hechte gemeenschap die zich sterk inzet voor hun leefomgeving, zoals bleek uit de jarenlange strijd tegen de vuilstort die in 2022 succesvol werd afgesloten. De verschillende gebouwen dateren nog uit de 17e eeuw en geven het dorp een tijdloze uitstraling. Door de ligging aan de Nauernasche Vaart, tussen Assendelft en Westzaan, heeft Nauerna een zeer beeldbepalende positie in het Zaanse landschap.
Faciliteiten
Nauerna is verstoken van dagelijkse voorzieningen – de in 1850 gebouwde school werd al in 1921-22 gesloten. Dit draagt bij aan het rustige, landelijke karakter van de buurtschap.
Wel zijn er enkele bijzondere historische en culturele voorzieningen: de in 2018 geopende gerestaureerde molen De Paauw, die nu functioneert als hennepklopperij (uniek in de regio), het 17e-eeuwse Pakhuis De Archangel, en het voormalige gemaal De Landbouw.
Een grote verbetering voor de recreatiemogelijkheden is het Park Nauerna dat wordt aangelegd op de voormalige vuilstort: fase 1 (12 hectare) wordt naar verwachting eind 2027 opengesteld, fase 2 en 3 (totaal 60 hectare) in begin 2029. Daarnaast worden de Nauernase Venen als natuurgebied ontwikkeld onder beheer van Landschap Noord-Holland. Voor dagelijkse voorzieningen zijn bewoners aangewezen op Assendelft of Westzaan. De bereikbaarheid is goed via de weg Nauerna en de nabijgelegen Schermersluis die de Nauernasche Vaart verbindt met het Zijkanaal D richting het Noordzeekanaal.
